Historia

Zagadnienie organizacji sieci bibliotek publicznych na terenie województwa śląsko-dąbrowskiego było już przedmiotem rozważań na krótko przed Zjazdem Oświatowym w Łodzi. Na konferencji w dniu 14 czerwca 1945 roku, w której udział wzięli między innymi przedstawiciele Kuratorium Śląskiego Okręgu Szkolnego, Wydziału Informacji i Propa­gandy, Wydziału Kultury i Sztuki oraz Śląskiej Biblioteki Publicznej, nakreślono wytyczne tworzenia sieci bibliotek w województwie. Opowiedziano się za nie rozdrabnia­niem księgozbiorów z uwagi na katastrofalny brak polskich książek oraz za tworzeniem bibliotek powiatowych, jako central bibliotek wędrownych i punktów bibliotecznych. Postanowiono utworzyć wojewódzkie i powiatowe komisje ochrony książki, które między innymi miały się zająć przygotowaniem odpowiednich pomieszczeń dla bibliotek powia­towych oraz gromadzeniem polskich książek [1].

Przystępując do planowanej odbudowy życia kulturalno-oświatowego, władze administracyjne zalecały komasowanie (pochodzących z różnych źródeł) resztek księgo­zbiorów polskich, widząc w tym jedyny sposób najekonomiczniejszego zużytkowania szczupłych zasobów książek. Budowa układu organizacyjnego sieci bibliotek przebiegała kilkoma różnymi etapami. Zgodnie z wyżej wspomnianymi koncepcjami centralnych i wojewódzkich władz oświatowych oraz ogłoszonym później dekretem o bibliotekach, główny wysiłek organizacyjny skierowano na tworzenie sieci powiatowych bibliotek publicznych. Pierwsze tego typu placówki na Opolszczyźnie powstały już w drugim półroczu 1945 roku.

W pierwszym półroczu 1947 roku zakończona została budowa sieci powiatowych bibliotek publicznych w dzisiejszych granicach województwa opolskiego. Zasadniczym celem powiatowych bibliotek publicznych była organizacja, zaopatrywanie w wymienne komplety książek, instruowanie kierowników punktów odnośnie prowadzenia pracy w punktach bibliotecznych na terenie gmin i gromad wiejskich. Chodziło głównie o zaspo­kojenie podstawowych potrzeb kulturalnych tych środowisk, które nie miały łatwego dostępu do książek,  a gwarantowały racjonalne i intensywne użytkowanie z niemałymi trudnościami kompletowanych i wysyłanych w teren zasobów książek. Również miano na uwadze ułatwienie dostępu do książki szerszemu ogółowi mieszkańców[2].

[1] H.KUKOWSKA: Ziemie, które wróciły. “Rada Narodowa” 1945, nr 14, s. 10.

[2] Cz. KOZIOŁ: Biblioteki powszechne w województwie śląsko – dąbrowskim. “Bibliotekarz” 1946, nr 5, s.112.

Brak kadry instruktorskiej, trudności w pozyskaniu chętnych do prowadzenia punk­tów bibliotecznych, brak odpowiednich pomieszczeń w terenie i niejednokrotnie możliwo­ści regularnego docierania do poszczególnych gmin czy gromad powodowały, że biblioteki powiatowe poprzez swoje czytelnie i wypożyczalnie miejskie większą aktywność przeja­wiały na terenie miast niż w środowiskach wiejskich. Spowodowało to sprzeciw woje­wódzkich władz oświatowych, które starały się przeciwdziałać inercji niektórych zarządów miejskich w zakresie powoływania i finansowania działalności bibliotek miejskich[3].

[3] Cz. WAWRZYNIAK: op. cit., s. 70. Tamże: Zarządzenie Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego w Katowicach nr 5578/47 “nie należy dopuszczać, by z Biblioteki Powiatowej, stworzonej wysiłkiem całego powiatu i przy pomocy finansowej Ministra Oświaty, korzystali prawie wyłącznie mieszkańcy miasta powiatowego, a Zarząd Miejski ograniczał swe zainteresowanie jej sprawami do pobierania czynszu i opłat za prąd”.

Tabela: Daty powstania powiatowych bibliotek publicznych w granicach obecnego województwa.

Źródło: Cz. Wawrzyniak: Publiczne biblioteki powszechne na Śląsku Opolskim 1945 – 1965.

Wrocław 1974, s. 64

Zdobywane z trudem książki oraz niewielkie fundusze na uzupełnianie księgozbio­rów w 1946 roku przekazywane były prawie w całości na cele bibliotek powiatowych.       Z tego głównie powodu rozwój bibliotek miejskich zaznaczał się dopiero w latach następnych.

W momencie znacznego zaawansowania organizacji powiatowych bibliotek publicz­nych i miejskich bibliotek publicznych zabrakło bardzo ważnego ogniwa tej sieci – bibliotek gminnych, których funkcję niekiedy spełniały czasowo biblioteki szkolne. Na przeszkodzie przyspieszeniu organizacji bibliotek gminnych, stał w dalszym ciągu utrzymujący się deficyt książek, dostosowanych do potrzeb nowego masowego czytelnika oraz zupełny brak w gminnych związkach samorządowych odpowiednich środków na or­ganizację biblioteki. Wprawdzie władze centralne, dysponujące tzw. Funduszem Pożycz­kowo-Zapomogowym[4], deklarowały gotowość przyjścia związkom samorządowym z pomocą finansową, w zakresie organizacji bibliotek, lecz była to pomoc doraźna, przy­dzielana na odpowiednio uzasadniony wniosek i minimalna w stosunku do rzeczywistych potrzeb terenu.

W województwie w stosunkowo krótkim okresie powstały 193 nowe biblioteki w gminach wiejskich i miejskich oraz 1.500 punktów bibliotecznych. Każda z bibliotek gminnych otrzymała księgozbiór liczący około 670 tomów, natomiast punkty biblioteczne po 500 książek[5].

Impulsem do założenia biblioteki publicznej stał się z pewnością Dekret o bibliote­kach z dnia 16 kwietnia 1946 roku, nakładający na związki samorządowe obowiązek zakładania i utrzymywania publicznych bibliotek powszechnych oraz tworzenia komitetów bibliotecznych szczebla gminnego, powiatowego i wojewódzkiego. Droga do urzeczywist­nienia zapisów dekretowych w Głubczycach była jednak nie tylko długa, ale i kręta.

Pod koniec I półrocza 1946 roku do głubczyckiego Inspektoratu Oświaty, zaczęły napływać książki z Ministerstwa Oświaty i Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego. Książki te powierzono opiece ówczesnemu Inspektorowi Oświaty Dorosłych, który się o nie troszczył, a kilka kompletów oprawionych oddał do szkół.

W dniu 16 sierpnia 1946 roku na zaproszenie inspektora oświaty Mariana Zaporow­skiego przybyli: Paweł Szczepanik (kierownik miejscowej szkoły podstawowej oraz czło­nek Powiatowej Komisji Oświaty), Edward Krzyształowicz (przewodniczący Rady Zakładowej Fabryki “Mercuz”i przewodniczący Powiatowej Komisji Oświaty, Stanisław Koź­miński (sekretarz Zarządu Miejskiego), ks. dr Mikołaj Witkowski (członek Powiatowej Komisji Oświaty), Adam Janusz (przewodniczący Związku Cechów Rzemieślniczych) oraz Józef Furlepa (pracownik fabryki ” Mercuz”). Tu podjęto uchwałę w sprawie założe­nia biblioteki powiatowej, powołano Tymczasowy Powiatowy Komitet

[4] Okólnik Ministerstwa Administracji Publicznej nr 29 [W:] “Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkol­nego Śląskiego” Katowice 1947 nr 9 s. 446 “mając na uwadze konieczność szerzenia oświaty i kultury wśród najszerszych mas ludności, przywiązuję wielką wagę do tego, ażeby sieć bibliotek powszechnych w możliwie najkrótszym czasie pokryła obszar całego państwa. Stanie się to wówczas, gdy samorządy terytorialne wszyst­kich stopnia włączą się do planów swych prac na najbliższą przyszłość zakładanie i organizowanie bibliotek”. W dalszym ciągu ministerstwo deklarowało pomoc materialną w formie subwencji z Funduszu Pożyczkowo -Zapomogowego.

[5] Cz. Wawrzyniak : op. cit., s. 76.

Biblioteczny, postanowiono wyszukać odpowiedni lokal na bibliotekę i przekazać sprawę jej uruchomie­nia w ręce kierownika szkoły – Ignacego Śnigowskiego (prowadzącego niegdyś bibliotekę Towarzystwa Szkoły Ludowej).

15 listopada 1946 roku Powiatowa Rada Narodowa przekazała budynek przy ul. Wałowej 4, mieszczący się w głębi ogrodu, na cele biblioteczne oraz zatwierdziła wnio­sek w sprawie powołania Powiatowego Komitetu Bibliotecznego. W skład jego – oprócz wyżej wymienionych osób weszli również: Jan Bojarski, Wojciech Rzepiel, Jan Kamforowski oraz Ignacy Śnigowski – jako kierownik Powiatowej Biblioteki Publicznej (urlopowany z jego obowiązków nauczycielskich).

Budynek był nieduży, jednopiętrowy, zewnątrz bardzo okazały, ale wewnątrz bar­dzo zniszczony. Brak było drzwi, szyby były powybijane, przewody elektryczne i ka­nalizacyjne uszkodzone. Lokal biblioteczny składał się z 3 pomieszczeń o łącznej powierzchni 117 m². Z wyjątkiem postawienia pieców nikt z władz powiatowych się o nie­go nie troszczył. Pisze Ignacy Śnigowski w swej kronice: “Nie można było w tym czasie otrzymać szkła, więc zbierałem po rumowiskach szkła, sklejałem z nich szyby do okien. Napraw zamków i drzwi dokonałem własnym kosztem, niewielka ilość węgla nie wystar­czała na ogrzanie pomieszczeń, były więc wypadki, że w czasie wypożyczania książek zamarzał atrament w kałamarzu”[6]. Parter przeznaczono na pomieszczenie Miejskiej Biblioteki Publicznej, natomiast piętro dla Powiatowej Biblioteki Publicznej oraz na mieszkanie służbowe dla kierownika.

Od pierwszych chwil zajął się kierownik biblioteki inwentaryzowaniem i układaniem księgozbioru, który składowany był w 3 różnych miejscach. Brak było wykazów książek, znaleziono tylko prywatny spis, który nie zgadzał się ze stanem ilościowym – brak było 180 woluminów. Powiatowa Rada Narodowa uchwaliła dotację dla biblioteki na rok 1946 w kwocie 80.000 zł. W Dniu Święta Oświaty z kwesty ulicznej od społeczeństwa na zakup książek zebrano kwotę 29.028 zł. oraz nadeszły subwencje z ministerstwa w wy­sokości 75.000 zł. Łącznie budżet wynosił 184.028 zł. Z końcem grudnia biblioteka posiadała 981 woluminów, z czego 128 książek zakupiono a 20 zostało podarowa­nych przez pana Koźmińskiego.

W dniu 9 grudnia 1946 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Powiatowej Biblioteki Publicznej. Początkowo książki wypożyczano tylko mieszkańcom Głubczyc dwa razy w tygodniu, we wtorki i piątki od godziny 11⁰⁰ do 14⁰⁰. Biblioteka pobierała odpłatność miesięczną wysokości 20 zł. Nieco lepiej finansowo przedstawiał się rok 1947, w którym ze zbiórki w Dniu Święta Oświaty zebrano kwotę 103.000zł, natomiast 107.000 zł. otrzymano z budżetu powiatowego, a 14.000 zł. z opłat od czytelników orazsubwencje z mini­sterstwa w wysokości 75.000 zł.

[6]Z kroniki Ignacego Śnigowskiego przechowywanej w MiGP Głubczyce.

Na koniec roku biblioteka posiadała 2.582 woluminów. Uruchomiła 19 punktów bibliotecznych we wszystkich siedzibach gmin zbiorowych i pojedynczych gromadach. W tym też czasie kierownik Ignacy Śnigowski został skierowany na 4 tygodniowy ministerialny kurs bibliotekarski do Jarocina.

Z chwilą przyjęcia na własność Biblioteki Powiatowej z dniem 1 stycznia 1948 roku przez Wydział Powiatowy, diametralnie zmienił się do niej stosunek władz. Został uchwalony stały i oddzielny budżet Biblioteki Powiatowej na 1948 rok w wysokości 920.737 zł. Został również przydzielony kierownikowi biblioteki do pomocy 1 dodatko­wy etat, tzw. pomoc kancelaryjna, który piastował przez 11 miesięcy Edward Wąsowicz. Po nim stanowisko objęła pani Janina Tustanowska.

Dnia 15 kwietnia 1948 roku została uruchomiona Miejska Biblioteka Publiczna, której przekazano z biblioteki powiatowej 681 woluminów. Również w tym roku zostały, otwarte: Miejska Biblioteka Publiczna w Kietrzu i Baborowie oraz 33 punkty biblioteczne w powiecie. Biblioteka Powiatowa miała już wówczas pod swoją opieką 22 punkty. Z końcem roku liczyła 4.601 woluminów w tym: z zakupu ze środków powiato­wych 1.936, z przydziału Ministerstwa Oświaty i Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskie­go 2.275, natomiast dar Powiatowej Rady Narodowej wynosił 390 egzemplarzy[7].

Z końcem grudnia powstało 10 Gminnych Bibliotek Publicznych. Księgozbiory otrzymały one z Ministerstwa Oświaty w ilości po 486 woluminów (70% oprawionych) oraz po 163 broszury z wydawnictwa “Wiedza Powszechna”. Uroczyste otwarcie tych bi­bliotek odbyło się symbolicznie na szczeblu powiatowym w gminie Włodzienin w dniu 16 stycznia 1949 roku.

Rok 1949 to kolejny etap pracy organizacyjnej. Początkowo w bibliotekach gminnych i w punktach bibliotecznych zatrudnieni byli nauczyciele, ale stopniowo (z powodu nadmiaru pracy i niskiego wynagrodzenia) rezygnowali z niej. Wynikła konieczność zatrudniania ludzi młodych ze wsi, którzy mimo przeszkolenia na czterodniowym kursie   w Krowiarkach i Kluczborku, nie bardzo orientowali się w swej pracy.

W tym też roku Wydział Powiatowy wyremontował własny budynek przy ul. Ko­ściuszki 18, a 22 lipca odbyło się uroczyste oddanie lokalu w tym budynku na pomiesz­czenie Powiatowej Biblioteki Publicznej. Lokal składał się 1 małego i 2 dużych pokoi. Wydział Powiatowy również wyposażył Bibliotekę w nowe regały na książki, których nadmiar został rozdzielony także między biblioteki gromadzkie.

Stan księgozbioru na 1949 rok wynosił według kwestionariusza sprawozdawczo – statystycznego GUS – 8.050 woluminów. Zaobserwować tu można rozbieżności w stosun­ku do roku 1948 – mniej o 46 pozycji, co tłumaczyć można dwoma względami: zaszłą selekcją w 1948 roku i/lub różnymi miarami statystycznymi (sztuki, tomy, książki, broszu­ry). Stopniowo też ulegał wydłużeniu czas otwarcia Biblioteki i tym samym rosła liczba odwiedzających ją czytelników.

[7] Akta Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu.

Tabela: Liczba i struktura czytelników w 1949 roku.

Źródło: Kwestionariusz sprawozdawczo-statystyczny dla bibliotek za 1949 rok.

Wśród 603 czytelników biblioteki mężczyźni stanowili większość – 56,6%, natomiast najliczniejszą grupę stanowiła młodzież – 48,4%.

W kolejnych latach od 1950 roku z chwilą przejścia bibliotek na własność prezydiów powiatowych rad narodowych, miejskich rad narodowych oraz gromadzkich rad narodo­wych, wykazują one znaczne wzbogacenie księgozbiorów i sprzętu bibliotecznego. Biblioteka powiatowa, miejskie i gromadzkie posiadały własne budżety. Centralnie doko­nywany był zakup nowości wydawniczych,  mebli i sprzętu bibliotecznego.

Dokładniejsza charakterystyka pierwszego etapu działalności biblioteki jest nie­możliwa z uwagi na niedokładność czy szczupłość danych. Ogólnie rzecz można, że początkowy okres to nieustanna i uciążliwa walka o podniesienie kultury i krzewienie czytelnictwa w miastach i wioskach powiatu głubczyckiego. W tym okresie uruchomiono 10 bibliotek gminnych, 3 biblioteki miejskie i 48 punktów bibliotecznych[8].

Wszędzie początkowo natrafiano na znaczne trudności, a nawet lekceważenie donio­słej roli, jaką miały do spełnienia: książka i biblioteka. Władze powiatowe i gminne nie przejawiały większej troski o zapewnienie nowo powstającym bibliotekom odpowied­nich warunków lokalowych i podstawowego wyposażenia. Jedynie nauczycielstwo niejed­nokrotnie dawało dowód zrozumienia akcji bibliotecznej, angażując się do prowadzenia bibliotek wiejskich i punktów bibliotecznych. Tak ukształtowania sieć publicznych biblio­tek powszechnych powiatu głubczyckiego pozostała niezmieniona do 1954 roku.

Istotne dopełnienie struktury organizacyjnej bibliotek publicznych stanowił punkty biblioteczne, głównie ze względu na swą liczebność i zadania, jakie miały do spełnienia    w zakresie upowszechniania odpowiednio dobranej, wartościowej książki, a w szczegól­ności wśród mieszkańców wsi.

Budowa tego najniższego ogniwa sieci bibliotecznej w latach następnych była w dal­szym ciągu kontynuowana. Stan liczebny punktów bibliotecznych podlegał ciągłym wahaniom wskutek braku w wielu miejscowościach niezbędnych warunków lokalowych oraz trudności w pozyskiwaniu odpowiednich osób do prowadzenia tych placówek na za­sadach pracy społecznej. W późniejszym okresie okazało się, że w wielu wypadkach był to rezultat pogoni za wskaźnikami ilościowymi kosztem rozwoju jakościowego sporej liczby tych placówek.

Powiatowa sieć biblioteczna podlegała w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych kilkakrotnym przeobrażeniom organizacyjnym, biegnącym prawie równolegle do zmian ustroju administracyjnego kraju. Reforma podziału administracyjnego wsi w 1954 roku wymusiła niejako organizowanie nowych placówek , tzn. bibliotek gromadzkich (gromada była mniejszą jednostką terytorialną niż gmina). W roku następnym przeprowadzono dość istotne zmiany w strukturze organizacyjnej – nastąpiła reorganizacja sieci bibliotek wiejskich w celu dostosowania jej do nowego podziału administracyjnego województwa opolskiego.

W kolejnych latach sieć Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej utrzymywała się w zasadzie na takim samym poziomie. Jedynie w 1960 roku w związku z wprowa­dzeniem przez Ministerstwo Finansów w powiecie głubczyckim eksperymentalnej decentralizacji zadań planowych oraz budżetu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej      i przekazanie tych zadań Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Baborowie, Głubczy­cach i Kietrzu, rozdzielono Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną na Powiatową Bibliotekę Publiczną podległą Prezydium Powiatowej Rady Narodowej oraz Miejską Bibliotekę Publiczną nadzorowaną przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej[9].

W 1959 roku przeprowadzono korektę podziału administracyjnego, polegającą na scaleniu zbyt rozproszonych jednostek, a w 1967 roku zmniejszono liczbę gromad. Skutki tych częstych zmian dla sieci bibliotecznej powiatu głubczyckiego nie mogły być pozytywne. Oznaczały bowiem skierowanie całego wysiłku finansowego i organiza­cyjnego na przekształcenia natury strukturalnej, zamiast pracy na rzecz upowszechniania czytelnictwa.

Na początku lat sześćdziesiątych sieć placówek bibliotecznych na terenie powiatu (powiat liczył 14 gromad) została już całkowicie ukształtowana, a w jej skład wchodziły:

– Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Głubczycach wraz z:

Wypożyczalnią dla Dorosłych, Oddziałem dla Dzieci, Punktem bibliotecznym w Ośrodku “Praktyczna Pani”;

– Miejskie Biblioteki Publiczne:

Miejska Biblioteka Publiczna w Kietrzu, Miejska Biblioteka Publiczna w Baborowie;

– Gromadzkie Biblioteki Publiczne: w Branicach, Dobieszowie, Dzierżysławiu, Gołuszowicach, Grobnikach, Lisięcicach, Nasiedlu, Nowej Cerekwi, Pilszczu, Suchej Psinie, Szonowie, Ściborzycach Małych, Sułkowie i Włodzieninie, ich 5 filii bibliotecznych (Bogdanowice, Wechowice, Kazimierz, Bliszczyce, Zubrzyce) oraz 64 punkty biblioteczne, z czego 40 zlokalizowanych było w klubach Gminnych Spółdzielni lub oddzia­łach “Ruch”, pozostałe 24 w szkołach lub świetlicach wiejskich [10].

[8] PiMBP Głubczyce: sygn. – X – 83/4/68. Informacja o stanie i działalności PiMBP skierowana do Powiato­wego Wydziału Kultury.

[9] Uchwala nr 1/I/60 Powiatowej Rady Narodowej w Głubczycach z dnia 16 styczeń 1960. Eksperyment powiódł się tylko częściowo, tzn. biblioteki w sumie uzyskały nieco więcej funduszy na realizację celów statutowych. Pod względem organizacyjnym natomiast eksperyment dał wynik negatywny. Utrudniał efektywne wykorzystanie księgozbioru i pracowników obu bibliotek, które po 7 latach działalności połą­czono ponownie.

[10] PiMBP Głubczyce sygn. – IX – /3/69. Informacja o stanie sieci placówek bibliotecznych skierowana do Po­wiatowego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Głubczycach.

Tabela: Sieć biblioteczna PiMBP w Głubczycach w 1968 roku.

Źródło: GUS K-b-1 Sprawozdanie jednostkowe z działalności biblioteki publicznej za 1968 r.

W styczniu 1968 roku nastąpiło połączenie Miejskiej Biblioteki Publicznej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną. Wraz z kolejną zmianą podziału administracyjnego na szczeblu gmin w 1972 roku (ponowny podział na gminy), zaistniała kolejny raz konieczność zmiany struktury organizacyjnej sieci bibliotek terenowych. Powiat głubczycki został podzielony na 5 gmin oraz 2 miasta. W miejsce dotychczasowych 12 bibliotek gromadzkich utworzono 5 bibliotek gminnych z siedzibą w Głubczycach, Lisięcicach, Baborowie, Branicach i Kietrzu. Pozostałe placówki stanowiły filie bibliotek gminnych:

–  Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Baborów z filiami w Suchej Psinie i Sułkowie,

–  Biblioteka Publiczna Gminy Branice z filiami w Kazimierzu, Ściborzycach Małych  i Szonowie,

–  Biblioteka Publiczna Gminy Głubczyce w Grobnikach z filiami w Dobieszowie, Gołuszowicach, Bogdanowicach i Zubrzycach,

–  Biblioteka Publiczna Gminy Lisięcice z filiami w Bliszczycach, Wiechowicach i Włodzieninie,

–  Biblioteka Publiczna Gminy Kietrz w Pilszczu z filiami w Nasiedlu, Dzierżysławiu i Nowej Cerekwi.

Bez zmian pozostały biblioteki na terenie miasta Głubczyc, gdzie nadal działała Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna z Wypożyczalnią dla Dorosłych i Oddziałem dla Dzieci oraz Miejska Biblioteka Publiczna w Kietrzu[11].

W tym też roku została uruchomiona Wypożyczalni Płyt, w której skład zbiorów wchodziły płyty analogowe oraz kasety magnetofonowe. Zaopatrzona została w podsta­wowy sprzęt techniczny: 2 magnetofony szpulowe, 3 radiomagnetofony kasetowe ze słuchawkami i 3 adaptery typu “Bambino”. Agenda ta w początkach swojego istnienia spotkała się z wielką aprobatą społeczeństwa (szczególnie młodzieży).

W 1974 roku pod koniec istnienia powiatów, ogólny stan ilościowy księgozbiorów sieci bibliotek publicznych w powiecie głubczyckim wynosił 175.663 woluminów, z tego 110.750 egzemplarzy znajdowało się w bibliotekach terenowych, 64.913 posiadała Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Wypożyczania, Oddział dla Dzieci i Filia Nr 1 łącznie posiadały 42.765 woluminów, natomiast księgozbiór byłej Powiatowej Biblioteki Publicznej wynosił 22.148 egzemplarzy (kilka lat był praktycznie niewykorzystywany, trwało stopniowe łączenie księgozbiorów).

[11] Analiza opisowa działalności bibliotek publicznych powiatu głubczyckiego za 1972 rok.

Tabela: Stan sieci bibliotek publicznych w 1974 roku.

Źródło: PiMBP – sygn. III-31/2/75. Analiza bibliotek gminnych powiatu głubczyckiego. Sprawozdanie GUS za 1975 rok.

DZIAŁALNOŚĆ BIBLIOTEK W LATACH 1975 – 1990

W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej kraju obszar województwa opol­skiego zmalał. Dawny powiat raciborski przydzielono do województwa katowickiego, powiat oleski do częstochowskiego. Bardzo ważnym i trudnym zadaniem była zmiana struktury organizacyjnej sieci bibliotek publicznych i dostosowanie jej do nowego podziału administracyjno-terytorialnego w województwie. Pomimo ustalonego zasięgu terytorial­nego poszczególnych gmin, trwały liczne i długotrwałe rozmowy na szczeblu zarządów miast i gmin, dotyczących przyjęcia, utrzymywania, finansowania oraz określenia obszaru oddziaływania poszczególnych byłych bibliotek gminnych, szczególnie ich punktów bibliotecznych. Od 1976 roku była Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna decyzją Rady Miasta Głubczyce zaczęła pełnić funkcję Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej. Z pięciu byłych bibliotek gminnych powstały filie biblioteczne biblioteki miejskiej.

Tabela: Sieć biblioteczna MiGBP w Głubczycach w 1975 roku.

Źródło: GUS K-b-1 Sprawozdanie z działalności biblioteki za 1975 rok.

W następnych latach powiększa się sieć biblioteczna o następne filie w mieście (Filia Nr 1 i Filia Nr 2 (szpital miejski) oraz Filię Biblioteczna w Ściborzycach Małych, Lisięcicach i Krzyżowicach. Księgozbiór Filii w Dobieszowie został przerzucony do nowo uruchomionej Filii Bibliotecznej w Krzyżowicach.

W zasadzie do 1994 roku sieć placówek bibliotecznych MiGBP w Głubczycach była jednolita i shierarchizowana. Biblioteka gminna była centrum organizacyjnym i metodycznym dla podległych filii. Filie biblioteki gminnej stanowiły jej komórki organizacyjne wydzielone dla potrzeb obsługi bibliotecznej całego terenu gminy. Obszar gminy podzie­lony był na rejony obsługi bibliotecznej, w których działały punkty biblioteczne, podległe bibliotece gminnej oraz jej filiom. Nasycenie terenu tzw. usługami bibliotecznymi było jednak jeszcze dalekie od zadawalającego poziomu. Sprawiła to nie zawsze właściwa lokalizacja niektórych filii bibliotecznych w terenie. Wciąż funkcjonowały w sieci biblio­teki bez urządzeń sanitarnych (Grobniki, Bogdanowice). Komunikację bibliotek za świa­tem zewnętrznym utrudniał niedostatek infrastruktury teletechnicznej. W 1994 roku tylko 1 Filia Biblioteczna w Lisięcicach posiadała telefon, pozostałe mogły zeń korzystać w są­siednich instytucjach lub z prywatnych aparatów mieszkańców danej wsi.

Na niedostatek wyposażenia i lokalizacji bibliotek nakłada się niski poziom zaspo­kojenia potrzeb czytelniczych. Wystarczy zaznaczyć, że łączny księgozbiór wszystkich placówek w ciągu 10 lat (1985 – 1994) zmalał z 96.196 do 79.418 woluminów, tj. o 17,4%. Przyczyną tego stanu rzeczy były zbyt niskie środki finansowe na zakup nowości wydawniczych, selekcja i ubytkowanie książek zaczytanych przez czytelników sytuację tę zaostrzyło.

W 1991 roku została zlikwidowana Filia Nr 1 w Głubczycach, przy ul. Moniuszki (spółdzielnia mieszkaniowa żądała zbyt wysokiego czynszu za użytkowanie lokalu), w 1992 zlikwidowano kolejną Filię w Krzyżowicach na wniosek samorządu wsi. Księgozbiory tych filii zostały rozdysponowane do pozostałych filii bibliotecznych. Również w tymże roku Wypożyczalnia dla Dorosłych przyjęła księgozbiór ze zlikwidowanej Czytelni w ilości 4.312 woluminów.

Zbyt ciasne i przeładowane pomieszczenia tej agendy, pozwoliły na umieszczenie dodatkowo jedynie 2 małych stolików z krzesłami, co jednoznacznie określiło prawie całkowity brak możliwości korzystania z prasy codziennej przez czytelników. Do pomieszczenia po Czytelni został przeniesiony Oddział dla Dzieci, który mieścił się uprzednio na pierwszym piętrze, w budynku Miejskiego Domu Kultury przy ul. Kościuszki 24. Już i tak zbyt mała powierzchnia agendy, została dodatkowo uszczuplona z 46 m² na 38 m².

Początki lat dziewięćdziesiątych obfitowały w ciągłe problemy finansowe, brak było przede wszystkim środków na zakup nowości wydawniczych i materiałów biurowych. Wzrastała ilość czytelników, odwiedzin i wypożyczeń przy drastycznie malejącym zakupie książek.

Tabela: Zakup księgozbioru.

Źródło: Sumaryczny rejestr wpływu MiGBP.

W pierwszym kwartale 1992 roku biblioteka uzyskała zezwolenie Zarządu Gminy na uruchomienie wypożyczalni kast wideo, która rozpoczęła swoją działalność z dniem 14 września przy Wypożyczalni Płyt[12]. Do końca grudnia agenda uzyskała do­chód 41.238.000 zł., co zostało w całości wydatkowane na zakup bieżących nowości. W przeciągu półtora roku wypożyczalnia posiadała już 7 punktów zlokalizowanych we wszystkich filiach bibliotecznych w terenie. Ich wpływ na usługi czytelnicze ilustrują poniższe histogramy.

[12] Od tego dnia następuje zmiana nazewnictwa z Wypożyczalni Płyt na Wypożyczalnia Zbiorów Audio Wideo.

Wypracowane dochody nie tylko finansowały w tamtym okresie zakup hitów filmo­wych, ale również pozwoliły na częściową modernizację placówki. Z uzyskanych środków dofinansowano zakup mebli do Oddziału dla Dzieci, Wypożyczalni Zbiorów Audio – Wideo, do Filii Bibliotecznej w Grobnikach

i Zubrzycach (regały, lady biblioteczne, biurka). Zakupiono również wykładziny i nowości wydawnicze.

Rok 1995 okazał się punktem zwrotnym w działalności Miejskiej i Gminnej Biblio­teki Publicznej w Głubczycach oraz jej placówek terenowych. W kwietniu uległa likwida­cji Filia Nr 2, której przyczyną było wypowiedzenie lokalu o powierzchni 20 m², przez dyrekcję szpitala miejskiego, natomiast 3 listopada Zarząd Gminy postanowił o reorgani­zacji Biblioteki. Zgodnie z ustaleniami Biblioteka Miejska z dniem 1 stycznia 1996 roku pozostała placówką o 2 agendach: Wypożyczalnią dla Dorosłych oraz Oddziałem dla Dzieci, obsługiwanych przez

4 etaty merytoryczne. W mieście likwidacji uległa Wypożyczalnia Zbiorów Audio – Wideo oraz Dział Groma­dzenia i Opracowania Zbiorów. Również z dniem 1 stycznia wszystkie filie biblioteczne weszły w skład szkół podstawowych, w ramach połączeń bibliotek szkolnych z filiami biblioteki miejskiej. Ze względu na brak w Zubrzycach placówki szkolnej, filia bibliotecz­na została przyporządkowana szkole podstawowej w Zopowych.

W Bibliotece miasta Głubczyc z 14 pracowników merytorycznych zostało zwolnio­nych w ramach zwolnień grupowych 10 osób (7 w terenie, 3 w mieście). Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej z 1992 roku[13] Biblioteka prowadziła gospodarkę finansową na zasadach określonych dla zakładów budżetowych, a od 1996 roku została przekształco­na w jednostkę budżetową gminy[14].

W lipcu 1997 roku nastąpiło formalne połączenie Biblioteki z Miejskim Ośrodkiem Kultury pod wspólną nazwą Miejski Ośrodek Kultury. W praktyce oprócz zmiany nazew­nictwa dotychczasowe funkcjonowanie tych instytucji pozostało na niezmienionych warunkach. Nadal są to dwie odrębne instytucje o 2 niezależnych budżetach. Obsługą finansową Biblioteki, jak i Domu Kultury, zajmuje się Zarząd Oświaty, Kultury i Sportu   w Głubczycach[15] .

We wrześniu 2008 roku Biblioteka Miejska została przeniesiona z ul. Olimpijskiej 1, do nowo odbudowanego ratusza miejskiego. Dzięki decyzjom Rady Miasta Głubczyc oraz dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Biblioteka zyskała piękny i nowoczesny lokal o powierzchni 558 m² (wcześniej 250 m²), została wyposażona w nowe meble i sprzęt biblioteczny, nowe regały, sprzęt komputerowy i 3 terminale katalogowe.

[13] Uchwała nr XXII/202/92 Rady Miejskiej w Głubczycach z dnia 19 listopada 1992 roku w sprawie statutu
Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Głubczycach.

[14] Uchwała nr XV/159/95 Rady Miejskiej w Głubczycach z dnia 23 listopada 1995 roku w sprawie wprowadzenia zmian w statucie Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Głubczycach.

[15] Instytucja ta prowadzi obsługę finansową i księgową szkół podstawowych oraz przedszkoli, dodatkowo obsługuje Bibliotekę, Dom Kultury, Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz Międzyszkolny Ośrodek Sportu